Wat is een maisäß?
In Montafon werd oorspronkelijk landbouwgrond die circa 1.200 tot 1.600 meter boven de zeespiegel lag een maisäß genoemd. Door de ligging op een beboste helling was deze grond onbruikbaar voor de akkerbouw en werd ze ontgonnen. Deze “ontgonnen percelen” konden dan door de veehouderij worden gebruikt als tussenfase tussen de boerderij in het dal en de alm boven de boomgrens. De drie fasen landbouw die daarbij ontstond, vormde eeuwenlang het cultuurlandschap en het leven van de boerenbevolking. En tegenwoordig nog het leven van Oswald Ganahl. Hij bedrijft in Bartholomäberg in Montafon met zijn gezin drie fasen landbouw volgens het oude voorbeeld. “Wij willen de traditie in ere houden. Hoewel het veel meer werk is, is dat belangrijk voor ons”, vertelt hij trots.
Wat is drie fasen landbouw?
Bij deze bijzondere vorm van landbouw in de bergen wordt de hele vegetatie van het leefgebied in een jaarlijkse cyclus gebruikt. In het voorjaar trekt het gezin met het vee van de boerderij in het dal voor circa vier weken naar het middelste gebied, de maisäß. Hiervoor zorgen in het bedrijf van Oswald Ganahl zijn ouders. “Bij ons in het bedrijf helpen drie generaties mee. Zonder deze samenwerking zou het allang niet meer mogelijk zijn om deze vorm van landbouw te bedrijven”, legt hij uit. Als op de maisäß het voedsel op raakt, gaat het vee onder toezicht van een herder in de zomer naar de alm. Met het aanbreken van de herfst volgt deze halve nomadentocht in omgekeerde volgorde weer terug naar de maisäß en uiteindelijk het dal in naar de eigen boerderij, waar de winter wordt doorgebracht. “Doordat wij het voedsel achterna gaan, kunnen we in het dal vroeger en vaker hooien. Dat maakt de bedrijfsvoering in de winter veel gemakkelijker”, omschrijft Oswald Ganahl een van de weinige voordelen die de drie fasen landbouw in deze tijd met zich meebrengt.
Hoe was het leven op een maisäß (hut op de berg) vroeger?
Het leven op de maisäß betekende vooral zwaar werk. Er werd gemaaid, gemolken, kaas gemaakt, uitgemest, bemest en gevoerd zonder hulp van machines. Elke grashalm was waardevol en het welzijn van het vee was belangrijker dan dat van de mens. De kleine huisjes boden amper voldoende plek voor alle bewoners. Comfort was er niet. “Zelfs in mijn jeugd zo'n 40 jaar geleden hadden we geen radio of tv. We moesten ons wassen met het ijskoude water uit de bak voor de maisäß”, vertelt Oswald Ganahl over vroeger. En toch waren de weken op de maisäß vooral bij jonge mensen heel geliefd. Mensen die het hebben meegemaakt, spreken van een break uit het dagelijkse leven. Het werk was minder zwaar dan thuis op de boerderij en er was meer tijd voor andere bezigheden. Gezellige avonden met de buren, herders en jagers zorgden voor een vrolijke afleiding van de afzondering. “We ontmoetten elkaar elke avond bij een andere buurman, de gemeenschap werd zodoende in stand gehouden. Het was daarboven een wereldje waar alles in orde was”, herinnert Oswald Ganahl zich.
Wat is er veranderd?
De betekenis van de maisäß landschappen veranderde met de structuurveranderingen na de Tweede Wereldoorlog. Door de druk steeds meer en efficiënter te produceren, liep het agrarisch gebruik sterk terug; dit maakte het gebruik van de maisäß overbodig als middelste fase van de landbouw. Tegenwoordig staat het gebruik voor vrije tijd en toerisme op de voorgrond. Een goede ontsluiting door verharde wegen en kabelbanen biedt het comfort dat vroeger was voorbehouden voor de bewoners in het dal. Liefdevol gerestaureerde maisäße dienen tegenwoordig voor recreatie en ontspanning van zowel de plaatselijke bevolking als de gasten. “Ik heb alleen maar mooie herinneringen aan de tijd op de maisäß. Jammer dat deze tijd voorbij is. Ik vind het bijna spijtig, dat de jeugd van tegenwoordig dit niet meer kan meemaken”, meent Oswald Ganahl.
